ನೀರು ಮಾನವ ದೈನಂದಿನ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಕೃಷಿ ಹಾಗು ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ದಿಯಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಪಾತ್ರ ಬಹು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಲಭ್ಯವಾಗಿದೆಯೋ ಅಲ್ಲಿ ಸರ್ವಾಂಗೀಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ. ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕವಾದ ಈ ಜಲಸಂಪನ್ಮೂಲವನ್ನು ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡಲು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಮನುಷ್ಯರು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿರುವುದಕ್ಕೆ ಪುರಾತನ ಕಾಲದ ಅಣೆಕಟ್ಟೆಗಳು, ಕೆರೆಗಳು ಕಾಲುವೆಗಳು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.
ಹರಿಯುವ ನದಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ಕಟ್ಟೆ ಕಟ್ಟಿ ನೀರನ್ನು ಪೋಲಾಗದಂತೆ ಒಂದೆಡೆ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಅವಶ್ಯಕತೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಪೂರೈಸುವುದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುವ ರಚನೆಗಳೆ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು. ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು ಎಂದರೆ ‘ಭವ್ಯ ಭಾರತ ನಿರ್ಮಾಣದ ದೇಗುಲಗಳಿದ್ದಂತೆ ಎಂದು ‘ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರಧಾನಿ ಪಂಡಿತ್ ಜವಾಹರ ಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಅವರ ಮಾತಿನಂತೆ ‘ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅದೆಷ್ಟೋ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಇಂದು ಕನ್ನಡ ಅಡ್ವೈಜರ್ ನಿಮ್ಮ ಮುಂದೆ ಇಡಲಿದೆ.
ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು:
ರಾಜ್ಯ – ಹೆಸರು – ನದಿ ಹೆಸರು
- ತೆಲಂಗಾಣ – ನಿಜಾಮ್ಸಾಗರ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಮಂಜೀರಾ ನದಿ
- ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ – ಸೋಮಶಿಲಾ ಆಣೆಕಟ್ಟು – ಪೆನ್ನಾರ್ ನದಿ
- ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ – ಶ್ರೀಶೈಲಂ ಆಣೆಕಟ್ಟು – ಕೃಷ್ಣ ನದಿ
- ತೆಲಂಗಾಣ – ಸಿಂಗೂರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಮಂಜೀರಾ ನದಿ
- ಗುಜರಾತ್ – ಉಕೈ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ತಪತಿ ನದಿ
- ಗುಜರಾತ್ – ಧಾರೊಯಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಸಬರಮತಿ ನದಿ
- ಗುಜರಾತ್ – ಕದನಾ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಮಾಹಿ ನದಿ
- ಗುಜರಾತ್ – ದಾಂಟಿವಾಡಾ ಡ್ಯಾಮ್ – ಬನಸ್ ನದಿ
- ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ – ಪಾಂಡೋಹ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಬೀಸ್ ನದಿ
- ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬ್ ಬಾರ್ಡರ್ – ಭಾಕ್ರಾ ನಂಗಲ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ಸಟ್ಲೀಜ್ ನದಿ
- ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ – ನಥ್ಪ ಝಾಕ್ರಿ ಡ್ಯಾಮ್ – ಸಟ್ಲಜ್ ನದಿ
- ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ – ಚೇಮರಾ ಡ್ಯಾಮ್ – ರವಿ ನದಿ
- ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ – ಬಾಗ್ಲಿಹಾರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಚೆನಾಬ್ ನದಿ
- ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ – ದುಮ್ಕರ್ ಹೈಡ್ರೊಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ಇಂಡಸ್ ನದಿ
- ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ – ಯುರಿ ಹೈಡ್ರೋಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ಝೀಲಂ ನದಿ
- ಜಾರ್ಖಂಡ್ – ಮೈಥಾನ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ಬರಾಕರ್ ನದಿ
- ಜಾರ್ಖಂಡ್ – ಚಂಡಿಲ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ಸ್ವರ್ಣರೇಖಾ ನದಿ
- ಜಾರ್ಖಂಡ್ – ಪ್ಯಾಚೆಟ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ದಾಮೋದರ ನದಿ
- ಕರ್ನಾಟಕ – ತುಂಗಾ ಭಾದ್ರ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ತುಂಗಭದ್ರ ನದಿ
- ಕರ್ನಾಟಕ – ಲಿಂಗನಮಕ್ಕಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಶರಾವತಿ ನದಿ
- ಕರ್ನಾಟಕ – ಕದ್ರಾ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಕಳಿನಾಡಿ ನದಿ
- ಕರ್ನಾಟಕ – ಅಲಮಟ್ಟಿ ಆಣೆಕಟ್ಟು – ಕೃಷ್ಣ ನದಿ
- ಕರ್ನಾಟಕ – ಸುಪ ಡ್ಯಾಮ್ – ಕಾಲಿನಾಡಿ ಅಥವಾ ಕಾಳಿ ನದಿ
- ಕರ್ನಾಟಕ – ಕೃಷ್ಣ ರಾಜ ಸಾಗರಾ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಕಾವೇರಿ ನದಿ
- ಕರ್ನಾಟಕ – ಹರಾಂಗಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಹರಾಂಗಿ ನದಿ
- ಕರ್ನಾಟಕ – ನಾರಾಯಣಪುರ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಕೃಷ್ಣ ನದಿ-
- ಕೇರಳ – ಕೊಡಸಲ್ಲಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಕಾಳಿ ನದಿ
- ಕೇರಳ – ಮಲಂಪುಳಾ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಮಲಂಪುಳಾ ನದಿ
- ಕೇರಳ – ಪೀಚಿ ಡ್ಯಾಮ್ – ಮನಾಲಿ ನದಿ
- ಕೇರಳ – ಇಡುಕ್ಕಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಪೆರಿಯಾರ್ ನದಿ
- ಕೇರಳ – ಕುಂಡಲ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಕುಂಡಲ ಸರೋವರ
- ಕೇರಳ – ಪರಾಂಬಿಕುಲಂ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಪರಾಂಬಿಕುಲಂ ನದಿ
- ಕೇರಳ – ವಾಲಾಯರ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ವಾಲಾಯರ್ ನದಿ
- ಕೇರಳ – ಮುಲ್ಲಪೆರಿಯಾರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಪೆರಿಯಾರ್ ನದಿ
- ನೆಯ್ಯರ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ನೆಯ್ಯರ್ ನದಿ – ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ ಅಂಚು
- ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ – ರಾಜ್ಘಾಟ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ಬೆಟ್ವಾ ನದಿ
- ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ – ಬರ್ನಾ ಡ್ಯಾಮ್ – ಬರ್ನಾ ನದಿ
- ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ – ಬರ್ಗಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ನರ್ಮದಾ ನದಿ
- ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ – ಬನ್ಸಗರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಸೋನೆ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಗಾಂಧಿ ಸಾಗರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಚಂಬಲ್ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಯೆಲ್ದಾರಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಪುರ್ನಾ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಉಜನಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಭೀಮಾ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಪವ್ನ ಡ್ಯಾಮ್ – ಮಾವಲ್ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಮುಲ್ಶಿ ಡ್ಯಾಮ್ – ಮೂಲಾ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಕೊಯ್ನಾ ಡ್ಯಾಮ್ – ಕೊಯ್ನಾ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಜಯಕ್ವಾಡಿ ಆಣೆಕಟ್ಟು – ಗೋದಾವರಿ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಭಟ್ಸಾ ಡ್ಯಾಮ್ – ಭಟ್ಸಾ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ವಿಲ್ಸನ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ಪ್ರವಾಹ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ತಾನ್ಸಾ ಡ್ಯಾಮ್ – ತಾನ್ಸಾ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಪನ್ಶೇತ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ಅಂಬಿ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಮುಲಾ ಡ್ಯಾಮ್ – ಮೂಲಾ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಕೊಲ್ಕೆವಾಡಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ವಶಿಷ್ಠ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಗಿರ್ನಾ ಡ್ಯಾಮ್ – ಗಿರಾನಾ ನದಿ
- ತೆಲಂಗಾಣ – ವೈತರ್ನಾ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ವೈತರ್ಣ ನದಿ
- ತೆಲಂಗಾಣ – ರಾಧಾನಾಗರಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಭೋಗಾವತಿ ನದಿ
- ತೆಲಂಗಾಣ – ಲೋವರ್ ಮನೇರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಮನೇರ್ ನದಿ
- ತೆಲಂಗಾಣ – ಮಿಡ್ ಮನೇರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಮನೇರ್ ನದಿ ಮತ್ತು ಎಸ್ಆರ್ಪಿಪಿ ಪ್ರವಾಹ ಪ್ರವಾಹ ಕಾಲುವೆ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಮೇಲ್ ಮನೇರ್ ಡ್ಯಾಮ್ – ಮನೇರ್ ನದಿ ಮತ್ತು ಕುದ್ಲೈರ್ ನದಿ
- ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ – ಖಾದಕ್ವಾಸ್ಲಾ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಮುತಾ ನದಿ
- ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಒಡಿಶಾ ಗಡಿ – ಗಂಗಾಪುರ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಗೋದಾವರಿ ನದಿ
- ಒಡಿಶಾ – ಜಲಪುಟ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಮಚ್ಚುಂಡ್ ನದಿ
- ಒಡಿಶಾ – ಇಂದ್ರವಾತಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಇಂದ್ರವಾತಿ ನದಿ
- ತಮಿಳುನಾಡು – ಹಿರಕುಡ್ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ – ಮಹಾನದಿ ನದಿ
- ತಮಿಳುನಾಡು – ವೈಗೈ ಡ್ಯಾಮ್ – ವೈಗೈ ನದಿ
- ತಮಿಳುನಾಡು – ಪರುಂಚನಿ ಆಣೆಕಟ್ಟು – ಪಾರಾಯಯರ್ ನದಿ
- ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ – ಮೆಟ್ಟೂರು ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಕಾವೇರಿ ನದಿ
- ಉತ್ತರಾಖಂಡ್ – ಗೋವಿಂದ ಬಲ್ಲಭ್ ಪಂತ್ ಸಾಗರ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಸಹ ರಿಹಂಡ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ರಿಹಂಡ್ ನದಿ
- ಉತ್ತರಾಖಂಡ್ – ತೆಹ್ರಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಭಾಗಿರಥಿ ನದಿ
- ಧೌಲಿ ಗಂಗಾ ಅಣೆಕಟ್ಟು – ಧೌಲಿ ಗಂಗಾ ನದಿ
Dams are provide water for domestic, industry and irrigation purposes. Dams play a major role in the development of agriculture and industry. list of major dams in India.